Prelekcję o takim tytule przygotował i zaprezentował 29 maja 2019 archeolog Marcin Krzepkowski. W gościnnych murach Biblioteki Publicznej w Skokach zgromadzili się stali bywalcy tego typu spotkań a także –co z przyjemnością zostało zauważone przez organizatorów (TMMSiZS) –kilka nowych osób. Zebrani mieli okazję usłyszeć o pracach archeologicznych prowadzonych w grudniu ubiegłego roku na terenie dawnego cmentarza braci czeskich i kalwinów przy dzisiejszej ulicy Parkowej, niemal naprzeciwko stadionu sportowego. Wspomniane tu badania zostały wykonane przez Towarzystwo Miłośników Miasta Skoki i Ziemi Skockiej a finansowane ze środków Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ich celem była weryfikacja materiałów źródłowych ( pisanych i kartograficznych) o istnieniu w Skokach cmentarza i zboru braci czeskich. 

Badaniami archeologicznymi kierował mgr Marcin Krzepkowski, który powiedział między innymi: Przeprowadzone w grudniu 2018 r. działania będące połączeniem kwerendy historycznej, analizy danych z lotniczego skanowania laserowego, prospekcji geofizycznej oraz badań sondażowych dostarczyły cennych informacji dotyczących przeszłości tego terenu. Dzięki nim jednoznacznie udało się potwierdzić i precyzyjnie wskazać lokalizację nowożytnego zboru użytkowanego niegdyś przez braci czeskich. Źródła pisane informują o licznych przebudowach, rozbudowach i odbudowach tego obiektu, zatem w obrębie działki objętej badaniami należy spodziewać się obecności reliktów kilku budynków sakralnych z XVIII/XIX w.). Podczas prac zadokumentowano murowaną konstrukcję, którą na podstawie ikonografii i relacji okolicznych mieszkańców można wstępnie  identyfikować z grobowcem rodzinnym Złotnickich z lat 30. XIX w., bądź też z nieznanym budynkiem nie wymienianym w źródłach pisanych. Zadokumentowano również kamienno-gliniany fundament stanowiący najprawdopodobniej podstawę późnoklasycystycznego nagrobka Heleny Bogumiły Karczewskiej (zm. 1787 r.) w formie obelisku zwieńczonego orłem. Niewielki zakres prac sondażowych nie zezwolił na pełne rozpoznanie charakteru nawarstwień w obrębie działki zajmowanej od XVII do XIX w. przez braci czeskich, zwłaszcza zaś wyjaśnienia kwestii lokalizacji użytkowanego przez nich cmentarza.

Co dalej z badaniami na terenie cmentarza?
Działania te będą kontynuowane jeżeli zostanie przyznana pomoc finansowa na ich realizację. Wniosek został złożony. Czekamy na jego rozpatrzenie. Marcin Krzepkowski  wraz z TMMSiZS zaplanowali następujące działania:

  • Przeprowadzenie uzupełniających badań sondażowych mające na celu potwierdzenie funkcji murowanego budynku – domniemanego grobowca rodziny Złotnickich, szerszym rozpoznaniu drewnianych reliktów zboru (wykop V) oraz rozpoznaniu wybranych anomalii zarejestrowanych metodą radarową
  • Uporządkowanie miejsca po dawnym zborze i upamiętnienie go w stosowny sposób (np. ustawienie repliki nagrobka – obelisku Heleny Bogumiły Karczewskiej, opracowanie tablicy informacyjnej)
  • Przygotowanie komputerowej wizualizacji 3D nieistniejącego zboru (na podstawie ikonografii i wyników przeprowadzonych badań).

Działania takie pozwolą na przywrócenie pamięci o tak ważnym dla Skoków obiekcie sakralnym i upowszechnienie jego historii.

Wszystkich zainteresowanych wynikami dotychczasowych prac archeologicznych  na cmentarzu braci czeskich w naszym mieście zapraszamy do obejrzenia krótkiego filmu, którego autorem jest Karol Kłos: https://www.youtube.com/results?search_query=bracia+czescy+w+skokach