W ramach nowej Wspólnej Polityki Rolnej zostały zaplanowane w Planie Strategicznym na lata 2023 – 2027 praktyki, których realizacja jest korzystna dla środowiska i klimatu. Zaplanowano nowe praktyki – ekoschematy, mające przyczynić się do złagodzenia zmian klimatu, ochrony siedlisk, krajobrazu i bioróżnorodności biologicznej oraz wzmocnić usługi ekosystemowe.

Przy opracowywaniu ekoschematów uwzględniono różnorodność polskiego rolnictwa pod względem agrotechnicznym, technologicznym, struktury gospodarstw, typu produkcji i wielkości gospodarstw. Praktyki tak zostały zaprojektowane, żeby zachęcić jak największą ilość rolników do działań na rzecz ochrony środowiska i klimatu oraz umożliwić realizacje tych praktyk przez jak największą liczbę rolników.

Projektowana interwencja będzie miała formę płatności rocznej na hektar użytków rolnych, na których rolnik zobowiąże się do realizacji co najmniej jednego ekoschematu z listy proponowanych praktyk lub płatność do sztuki zwierzęcia /DJP w przypadku dobrostanu zwierząt.

W ramach ekoschematów proponuje się wdrożyć:

  1. Obszary z roślinami miodadajnymi.
  2. Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi:
    • Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt;
    • Międzyplony ozime / wsiewki śródplonowe;
    • Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem;
    • Zróżnicowana struktura upraw;
    • Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji,
    • Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi  metodami niż rozbryzgowo;
    • Uproszczone systemy uprawy,
    • Wymieszanie słomy z glebą.
  3. Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych.
  4. Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin.
  5. Biologiczna ochrona upraw.
  6. Dobrostan zwierząt.

Rolnictwo węglowe – opis interwencji.

Celem interwencji jest wsparcie praktyk rolniczych, które zwiększają składowanie węgla w glebie, magazynują CO2 z atmosfery w roślinach i zmniejszają jego emisje. Sekwestracja CO2 w rolnictwie przynosi dużo korzyści dla zdrowia gleby, pozytywnie oddziałuje na środowisko wodne, powietrze i bioróżnorodność.

  1. Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt:
    • obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i maksymalnie 2 DJP/ha TUZ w okresie wegetacyjnym roślin;
    • zakaz przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu.
  2. Międzyplony ozime/wsiewki poplonowe:
    • wsieweki poplonowe mają to być rośliny bobowate drobnonasienne lub mieszanki z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną,
    • międzyplony ozime to mieszanka roślin uprawnych utworzonych z co najmniej 2 gatunków wysianych w terminie do 1 października i utrzymanych na polu do 15 lutego następnego roku. W okresie utrzymania międzyplonu dopuszcza się mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada.
      Zakaz stosowania środków ochrony roślin na międzyplonach ozimych przez okres ich utrzymania, w przypadku wsiewek śródplonowych od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.
  3. Opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego.
    (Celem jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleb i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia, przyczyni się tez do zmniejszenia zużycia nawozów.)
    • wariant podstawowy (bez wapnowania) – Opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego do powierzchni GO i TUZ w gospodarstwie, opartego na bilansie N oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki składników pokarmowych (N, P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania),
      lub
    • wariant rozszerzony o wapnowanie.
      Zakres podstawowy rozszerzony o zastosowanie wapnowania. Wsparcie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata do gruntów o pH≤5,5 zgodnie z potrzebą wynikającą z przeprowadzonych badań glebowych.
  4. Wymieszanie obornika z glebą w ciągu 12 godzin od aplikacji:
    Potwierdzenie realizacji tej praktyki za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR.
  5. Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na GO i TUZ-ach.
  6. Zróżnicowana struktura upraw:
    Uprawa co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym:
    • udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie przekracza 65% i udział trzeciej lub, w przypadku większej liczby upraw, łącznie trzeciej i kolejnych upraw nie może być mniejszy niż 10%,
    • co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią: uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate),
    • udział zbóż w strukturze zasiewów nie przekracza 65%
    • udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in.: okopowe) nie przekracza 30%.
  7. Uproszczony system uprawy:
    Na gruntach ornych uprawa roślin prowadzona jest w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip – till), przy czym:
    • zabiegi uprawowe wykonywane są z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych,
    • po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu.
    • Praktyka nie obejmuje uprawy zerowej (Uprawa zerowa – przygotowanie pola pod zasiew wyłącznie przez zastosowanie herbicydów totalnych na ściernisko i wykonanie specjalnym siewnikiem siewu bezpośredniego).
  8. Wymieszanie słomy z glebą – wymieszanie i rozdrobnienie całej słomy po zbiorze plonu głównego.

Płatność roczna przyznawana do powierzchni gruntów objętych poszczególnymi praktykami w ramach ekoschematu rolnictwo węglowe będzie przyznawana na podstawie otrzymanych punków. Podstawą do wyliczenie płatności za ekoschemat jest suma punktów uzyskanych w ramach ekoschematu, uwzględniając liczbę realizowanych praktyk, ich punktową wartość oraz powierzchnię, na której będą realizowane. Wysokość wsparcia będzie odpowiadała liczbie punktów przypisanej do danej praktyki. Wartość 1 pkt około 100 zł.

Ekoschematy (rolnictwo węglowe) będą mogły realizować tylko te gospodarstwa, które uzyskają minimalną liczbę punktów, określaną jako równowartość punktów, jakie rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji , co najmniej 25% powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki.

Przykład – próg wejścia (przykład):

  • Gospodarstwo o powierzchni 10 ha UR –musi uzyskać minimalną liczbę punktów 12,5 pkt
    25% * 10 ha =2,5 ha  =>  2,5 ha * 5 pkt/ha  = 12,5 pkt
  • Gospodarstwo o powierzchni 100 ha –minimalna liczba punktów do realizacji –125 pkt
    25% * 100 ha = 25 ha  =>  25 ha * 5 pkt/ha = 125 pkt, itd.

Realizację tej min.liczby punktów rolnik może osiągnąć poprzez dowolną liczbę praktyk. Oznacza to, że ilość punktów będzie zależała od tego, jakie praktyki wybierze rolnik i jak wysoko będą one punktowane oraz to na takiej powierzchni będą realizowane ekoschematy.

Następne Ekoschematy nie podlegające ocenie punktowej to:

  1. Obszary z roślinami miododajnymi:
    Tworzenie obszarów z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy, która nie obejmuje obcych gatunków inwazyjnych (szacunkowa płatność 269 EUR/ha).
  2.  Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin (Podstawą systemu IP są prawidłowo dobrane elementy takie jak: poprawny płodozmian i agrotechnika, racjonalne nawożenie oparte na rzeczywistym zapotrzebowaniu roślin oraz stosowanie w uzasadnionych sytuacjach środków ochrony roślin jak najmniej zagrażających zdrowiu ludzi i zwierząt oraz środowisku naturalnemu):
    • Założeniem interwencji jest udzielanie pomocy do prowadzenia w danym roku upraw zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin pod nadzorem podmiotów certyfikujących. Potwierdzeniem prowadzenia upraw zgodnie z określonymi metodami, będzie wydanie certyfikatu krajowego systemu jakości – Integrowana Produkcja Roślin. Rolnicy będą zobowiązani do zachowania w danym roku kalendarzowym, w którym wystąpią o wsparcie, wszystkich posiadanych w gospodarstwie trwałych użytków zielonych (szacowana stawka ok.292 EUR/ha).
  3. Biologiczna ochrona upraw:
    Interwencja polega na zastosowaniu na danej uprawie środka ochrony roślin, zawierającego mikroorganizmy jako substancje czynne. Preparaty mikrobiologiczne muszą być zarejestrowane jako środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu zezwoleniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

    Zabieg chemicznym środkiem ochrony będzie dopuszczony tylko w ostateczności, gdy nie będzie możliwa eliminacja patogenów poprzez preparaty mikrobiologiczne.

    Celem interwencji jest ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin, co będzie miało pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej i zmniejszy depozycję chemicznych środków ochrony roślin do środowiska (szacowana stawka około 90 Euro/ha).
  4. Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych:
    Warunkiem uzyskania płatności w danym roku jest wystąpienie na trwałych użytkach zielonych zalania lub podtopienia, zdefiniowanego jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%, w okresie między 1 maja a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni (szacunkowa płatność 63 EUR/ha).

    Dobrostan zwierząt to następna interwencja w ramach ekoschematów, mogąca przynieść dodatkowe korzyści do gospodarstwa, jak również wpłynąć pozytywnie na poprawę dobrostanu zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie. Wsparcie uzyskają gospodarstwa realizujące zobowiązania z zakresu dobrostanu zwierząt, które wykraczają ponad obowiązkowe normy wynikające z powszechnie obowiązującego prawa oraz powszechnie stosowane praktyki.

    W tym ekoschemacie będzie dalsza kontynuacja wsparcia dla grup zwierząt objętych działaniem Dobrostan z PROW 2014 – 2020  tj: świnie (lochy, tuczniki), bydło (krowy mleczne, krowy mamki) i owce. Od 2023 roku w ramach Dobrostanu będzie również wsparcie dla kur niosek, kurcząt bojlerów, indyków mięsnych, koni, bydła opasowego i kóz.

Planowane założenia realizacji ekoschematów przedstawione zostały na podstawie materiałów: 

  • opracowanych przez Departament Płatności Bezpośrednich – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, – materiałów szkoleniowych opracowanych przez CDR Radom,
  • Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023 – 2027.

Obecnie brak przepisów krajowych w związku z tym powyższe informacje mogą jeszcze ulec zmianom. Stosowne Rozporządzenia dotyczące Ekoschematów mają się pojawić w marcu tego roku.

Opracowała Beata Mączyńska WODR w Poznaniu – PZDR Wągrowiec

PODOBNE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA