100 lat temu, 15 sierpnia 1920 r., miała miejsce Bitwa Warszawska, zaliczana do jednej ze 100. najważniejszych bitew na świecie. Nazywana jest również osiemnastą decydującą bitwą w dziejach świata. Historyk brytyjski Edgar Vincent D’Abernon pisze:

„Współczesna historia nie zna wydarzeń posiadających większe znaczenie niż bitwa pod Warszawą w roku 1920. Nie zna zaś ani jednego, które byłoby mniej doceniane. […] Gdyby bitwa pod Warszawą zakończyła się była zwycięstwem bolszewików, nastąpiłby punkt zwrotny w dziejach Europy, nie ulega bowiem najmniejszej wątpliwości, iż z upadkiem Warszawy środkowa Europa stanęłaby otworem dla propagandy komunistycznej i dla sowieckiej inwazji […]. W wielu sytuacjach historycznych Polska była przedmurzem Europy przeciw inwazji azjatyckiej. W żadnym atoli momencie zasługi położone przez Polskę nie były większe, w żadnym momencie niebezpieczeństwo nie było groźniejsze.”

Edgar Vincent D’Abernon, Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata pod Warszawą 1920, Warszawa 1932, s. 10.

Jak doszło do tej bitwy?

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Polacy rozpoczęli walkę o ostateczne ukształtowanie granic odrodzonego państwa polskiego. O kształcie granicy Polski z Niemcami zadecydowały walki zwycięskiego powstania wielkopolskiego 1918-1919, trzy powstania śląskie: 1919, 1920, 1921, plebiscyty na Warmii, Mazurach, Powiślu i Górnym Śląsku 1920-1921. Decyzję o przebiegu granicy Polski z Czechosłowacją podjęła Rada Ambasadorów państw Ententy na podstawie postanowień konferencji w Spa w 1920r. Kwestii granicy wschodniej Polski nie rozstrzygnięto podczas konferencji wersalskiej, ukształtowana została ona w wyniku wojny polsko – ukraińskiej o Galicję Wschodnią i Lwów w 1919r.  i wojny polsko-bolszewickiej.

Po zakończeniu I wojny światowej i wycofaniu się wojsk niemieckich z byłych wschodnich ziem Rzeczypospolitej (obecnie Białoruś i Ukraina), Armia Czerwona, w grudniu 1918 r., rozpoczęła marsz na zachód, zajmując stopniowo te tereny. Zamierzeniem polityki bolszewików było dążenie do wsparcia rewolucji w Niemczech i rozszerzenie jej na inne kraje europejskie. Powstanie niepodległej Polski stało się przeszkodą w rozszerzaniu rewolucji na Zachód.

W lutym 1919 roku doszło do pierwszych starć oddziałów polskich z Armią Czerwoną, które rozpoczęły wojnę polsko-bolszewicką. W połowie lutego 1919 r. polskie siły Frontu Litewsko-Białoruskiego podjęły kontrofensywę przeciwko armii bolszewickiej i 19 kwietnia wkroczyły do Wilna. Jednak Armia Czerwona odnosiła coraz większe sukcesy w swoim marszu na Zachód i w lipcu 1920 zajęła kolejne ziemie polskie.

Na początku sierpnia 1920 roku sytuacja państwa polskiego wydawała się dramatyczna. Oddziały Armii Czerwonej podeszły pod Warszawę. Rząd i władze wojskowe ogłosiły pełną mobilizację. W szeregi armii polskiej wstąpiło około 100 tys. ochotników. Oddawano pieniądze i kosztowności, wspierając Fundusz Obrony Państwa. Polskie władze wojskowe przygotowały koncepcję oparcia obrony na linii Wisły. Wojsko dotarło wkrótce do Warszawy, gdzie w dniach 13- 25 sierpnia rozegrała się, decydująca o dalszym przebiegu wojny polsko-bolszewickiej, Bitwa Warszawska. Walki rozpoczęły się 13 sierpnia na przedpolach Warszawy (w rejonie Radzymina i Ossowa).

Od 15 sierpnia, od zaciętych walk o Radzymin, szala zwycięstwa zaczęła się przechylać na stronę polską. Podjęta przez Piłsudskiego ofensywa znad rzeki Wieprz doprowadziła do wsparcia obrońców stolicy pod Radzyminem i w konsekwencji do przełamania frontu bolszewickiego i rozbicia trzonu armii Tuchaczewskiego. Jej resztki przekroczyły granice Prus Wschodnich. Tam Niemcy nie rozbroili oddziałów, lecz pozwolili im w pełnym rynsztunku przekroczyć granice państwa rosyjskiego. Armia bolszewicka cofała się w panice, a Polacy szybko odzyskiwali utracone wcześniej tereny. Pod koniec sierpnia wszystkie oddziały wojsk bolszewickich przeszły Bug. Ostateczną klęskę na Lubelszczyźnie pod Komarowem poniosła też armia Budionnego (31 sierpnia 1920 r.). Trwająca od 1919 r. wojna oraz walki nad Wisłą i Niemnem wyczerpały obie strony konfliktu. Wobec zbliżającej się zimy zdecydowano się rozpocząć rozmowy pokojowe. W dniu 18 października 1920 r. przerwano działania wojenne i zawarto rozejm, a 18 marca 1921 r. w Rydze podpisano porozumienie kończące wojnę. Granica, zgodnie z traktatem, miała przebiegać od linii Dźwiny na południe, przez Ostróg do Zbrucza i dalej do Dniestru.

„Cud nad Wisłą”

Bitwa Warszawska została nazwana Cudem nad Wisłą. Nazwa wzięła się stąd, że zasadniczy przełom w walkach, związany ze skoncentrowanym uderzeniem sił polskich, nastąpił 15 sierpnia1920 r. W kalendarzu liturgicznym tego dnia obchodzone jest święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny /Matki Boskiej Zielnej/. W społeczeństwie polskim ugruntowało się przekonanie, że to wstawiennictwo Matki Bożej przyczyniło się do zwycięstwa Polaków w tej bitwie.

Po raz pierwszy tej nazwy w debacie publicznej użył Wincenty Witos, a do jej rozpowszechnienia przyczynili się głównie przedstawiciele Narodowej Demokracji, dyskredytując w ten sposób zasługi głównego inicjatora pomysłu bitwy Józefa Piłsudskiego.

Wśród Polaków walczących w wojnie polsko-bolszewickiej nie zabrakło także przedstawicieli naszej lokalnej społeczności. Staraniem Zarządu Towarzystwa Miłośników Miasta Skoki i Ziemi Skockiej udało się ustalić listę mieszkańców miasta i gminy Skoki uczestniczących w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1921r., którą w porządku alfabetycznym poniżej przedstawiam.

Mieszkańcy miasta i gminy Skoki – uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921r. :
kpt. Alojzy Boras
dr Marian Foerster
Ludwik Cibail
Stanisław Glinkiewicz
mjr Tadeusz Goetzendorf-Grabowski
ppor. Władysław Jagielski
Konstanty Janowiak
Franciszek Jerzak
kpt. Edmund Jeszke
kpt. Tadeusz Jeszke
Stanisław Kiełczewski
por. Edmund Maćkowiak
Stanisław Pawlaczyk
Aleksander Ratajczak
płk Ignacy Wegner
Władysław Witt
Czesław Śliwiński
Wawrzyn Żak

Przy okazji nadmienię, że Zarząd Towarzystwa Miłośników Miasta Skoki i Ziemi Skockiej w dniu 27 stycznia 2020 r. podjął uchwałę, aby 100. rocznicę Bitwy Warszawskiej zwanej Cudem nad Wisłą uczcić pamiątkową tabliczką. Uroczystość była zaplanowana na 15 sierpnia, ale z powodu pandemii wydarzenie to zostało zawieszone.

 Wiesława Surdyk-Fertsch

Do Mieszkańców Miasta i Gminy Skoki

Szanowni Państwo,
ponownie zwracamy się z apelem o udzielenie nam informacji o mieszkańcach Skoków i okolic, którzy brali udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Jesteśmy również zainteresowani danymi Państwa krewnych, którzy nie mieszkali w Skokach, ale walczyli na frontach tej wojny. Zamierzamy upamiętnić te wydarzenia i ich bohaterskich uczestników.

Na udokumentowane informacje czekamy do 30 września br. W razie wątpliwości pomożemy poszukać i zweryfikować dane.

W imieniu Towarzystwa Miłośników Miasta Skoki i Ziemi Skockiej-

Iwona Migasiewicz
Tel. 603 136 160
e-mail: towarzystwo-skoki @wp.pl

PODOBNE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA