Rościnno

Wieś Rościnno położona jest w odległości około 2 km na północny zachód od Skoków, gdzie na morenowej wyspie rozciąga się płaskowyż z wyznaczonym na nim punktem trygonometrycznym 96,7 m n.p.m. W jego pobliżu znajdują się trzy akweny: rynnowe J. Budziszewskie i J. Skockie zwane też Rościńskim (dawniej: j. Rudna) oraz rzeka Mała Wełna (dawniej: Wełnianka, Sława, Srela). Znaleziska archeologiczne – ślady ówczesnych zbieraczy i myśliwych – świadczą o obecności człowieka na tym terenie w okresie mezolitu (9580 – 3850 lat p.n.e.).

Po raz pierwszy w dotychczas znanych dokumentach Rościnno, składające się wówczas zaledwie z jednego domu, zostało wymienione w 1218 w bulli papieża Honoriusza III jako wieś należąca do klasztoru cystersów z Łekna. W posiadaniu zakonników było ono tylko do roku 1286, po czym sędzia Mikołaj z Poznania przekazał wieś klasztorowi poznańskich dominikanów, co zatwierdził w 1296 król Przemysł II. O Rościnnie wzmiankuje też Jan Długosz w swoim dziele „Historia Polonica”, ale mylnie podaje jego nazwę jako Kościnno. Dzieje wsi w okresie do połowy XVI wieku są prawie w ogóle nieznane. Wiadomo natomiast, że w latach 1580-1620 wieś miała 1,1/2 łana osiadłego (ok.24 ha) i do trzech zagrodników, czyli chłopów posiadających dom i gospodarstwo nie większe niż ¼ łana. Właścicielem był wówczas Rafał Latalski.

Rok 1707 tragicznie zapisał się w historii Rościnna, gdyż nie ominęła go szalejąca w okolicy epidemii dżumy. Od połowy XVII wieku wieś wchodziła w skład majętności Skoki i należała do ich wielu kolejnych właścicieli: Rejów, potomków poety Mikołaja Reja z Nagłowic, następnie luteranina Jerzego Unruga, Mikołaja Radolińskiego, rodziny Skoroszewskich i Wincentego Świniarskiego.

W wyniku rozbiorów Polski majątek Rościnno przeszedł w ręce niemieckie. Nie wiadomo jednak dokładnie kiedy pojawili się pierwsi niemieccy osadnicy. Pierwsze pisane informacje na ten temat wskazują rok 1834. Stopniowo zmieniała się liczebność wsi: w 1837 było 12 domów i 106 mieszkańców (19 ewangelików i 87 katolików), a w 1895 odnotowano 7 domów z 22 gospodarstwami domowymi, w których mieszkały 153 osoby (43 ewangelików i 110 katolików). W latach 1820-1860 oddzielono wieś od majątku Skoki, scalono grunty folwarczne, wydzielono jednolite działki rolne i sprzedano je dotychczasowym użytkownikom. Ponadto zniesiono poddaństwo. Dziedzicowi pozostał pałac oraz folwark o obszarze 600 ha. W Rościnnie istniała szkoła, był też cmentarz ewangelicki, znajdujący się na półwyspie Jeziora Rudna (Rościńskiego), gdzie pochowana została m.in. Eva von Jagow – właścicielka wsi. W ramach działalności komisji kolonizacyjnej w Rościnnie wyznaczono kolejnych 28 działek dla nowych niemieckich osadników wyznania protestanckiego , którzy przybyli do wsi w latach 1905-1907. Trudnili się oni uprawą ziemi, hodowlą koni, owiec, bydła, trzody i sadownictwem ze szczególnym uwzględnieniem uprawy jabłoni i śliw a także pszczelarstwem.

Zaborca zmienił również nazewnictwo wsi. Polacy w XIX w. nadal używali nazwy Rościnno, Niemcy – Roschinno, ale również Hammerfeld. Ta ostatnia obowiązywała podczas II wojny światowej. W okresie międzywojennym we wsi oprócz folwarku było 6 gospodarstw polskich i 12 niemieckich. W 1921 z Rościnna wyemigrowało do Niemiec sześć niemieckich rodzin, a gospodarstwa po nich wykupili Polacy z okolic Krotoszyna, Konina i Poznania. Ich potomkowie mieszkają w Rościnnie do dziś. W przededniu II wojny światowej liczba mieszkańców wsi wynosiła 178 osób. Podczas okupacji Polaków nie ominęły represje – część rodzin została wywieziona do Generalnego Gubernatorstwa, natomiast wielu mężczyzn pochodzenia niemieckiego wcielono do Wermachtu. Wtedy też do szkoły w Rościnnie uczęszczały najmłodsze polskie dzieci ze Skoków, gdyż tamtejszą placówkę przeznaczono wyłącznie dla Niemców. Wszyscy Niemcy opuścili Rościnno 20.01.1945, czyli dzień przed wkroczeniem na teren gminy Wojska Polskiego i Armii Czerwonej.

Dziś w Rościnnie mieszka 219 osób. We wsi jest 68 domów mieszkalnych i 15 rekreacyjnych oraz wiele budynków tymczasowych. Od 1926 działa tu Ochotnicza Straż Pożarna, która oprócz swoich statutowych zadań rokrocznie organizuje obozy, festyny, zawody i szkolenia dla okolicznej młodzieży. Istnieją drużyny piłki siatkowej i nożnej.

Miłośnicy ptaków zrzeszeni są w Ogólnopolskim Towarzystwie Ochrony Ptaków, a dwójka z nich posiada uprawnienia do obrączkowania ptaków i tworzy zespół obrączkarski „Rościnno”.

Dzięki działalności władz samorządowych w latach 1990-2014 wieś wzbogaciła się o nową drogę z asfaltową nawierzchnią i sieć wodociągową (również na terenach budowlanych). Dokonano także telefonizacji. Przy dużym zaangażowaniu mieszkańców urządzono boiska do gry w piłkę nożną i siatkową oraz zmodernizowano świetlicę wiejską, w której mieści się też Dom Strażaka. Kolejnym przedsięwzięciem samorządu terytorialnego jest plac zabaw dla dzieci.

Społeczność Rościnna reprezentowali kolejni sołtysi: Ignacy Michel, Kazimierz Dereżyński, Mariola Gebler i aktualnie – Hubert Czarnecki.

Przez cześć wsi przebiega Cysterski Szlak Rowerowy w Północnej Wielkopolsce (CSR) wiodący od Poznania w kierunku Wągrowca. W Rościnnie warto zatrzymać się przy pałacu, dzisiejszym Archidiecezjalnym Domu Rekolekcyjnym i należącym do niego pięknym parku a także w cieniu wielu pomników przyrody – okazałych dębów, lip i kasztanowców, tworzących aleje wzdłuż głównych dróg przebiegających przez wieś.

Pałac – Data powstania istniejącego do dziś neoklasycystycznego pałacu nie jest dokładnie znana. Prawdopodobnie było to ok. 1860. Wcześniej posiadłość właścicieli Rościnna, pochłonięta przez pożar, znajdowała się za parkiem otaczającym aktualny budynek pałacowy. W czasie zaboru pruskiego właścicielami Rościnna byli: baron Hans Carl Richard von Winterfeld, rodzina von Jagow, honorowy rycerz zakonu joannitów – Richard von der Lancken, rotmistrz Ullrich von Baehr i na koniec Stickel. W okresie międzywojennym folwark Rościnno należał najpierw do Jana Gąsiorowskiego, następnie – zaledwie przez rok – do księdza Kazimierza Malińskiego z Poznania, który to w 1926 przekazał go na rzecz Arcybiskupstwa Poznańskiego. Tego samego roku w pałacu założono Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny prowadzony do 1997 przez siostry elżbietanki, dzięki którym rozwinięto tu gospodarstwo rolne.

Częstym gościem był wówczas arcybiskup August Hlond. Odpoczywali tu również księża i klerycy Wyższego Seminarium Arcybiskupiego w Poznaniu. Podczas II wojny światowej pałac został zamieniony na szkołę i obóz dla niemieckiej młodzieży zrzeszonej w organizacji Hitlerjugend. Po zakończeniu działań wojennych, dzięki usilnym staraniom ks. dyrektora Wacława Juszczaka udało się ocalić pałac wraz z okazałym parkiem i przyległym gruntem (23 ha) od przymusowej powojennej nacjonalizacji. Dom stracił jednak prawo do 131 ha lasów.

Po wojnie przez wiele długich lat do Rościnna bardzo chętnie przyjeżdżał na odpoczynek ks. arcybiskup Antoni Baraniak. Urządzano tu również zimowiska i kolonie letnie dla dzieci oraz dla ministrantów. W Domu na stałe zamieszkiwało kilku księży seniorów. Pod koniec lat 70. XX w. decyzją ks. arcybiskupa Jerzego Stroby dobudowano lewe skrzydło i dokonano gruntownej modernizacji obiektu. Na fundamentach dawnego budynku gospodarczego postawiono również hotelik rekolekcyjny.

Ze względu na zmiany granic archidiecezji od 2004 Dom należy do Archidiecezji Gnieźnieńskiej i jest własnością Kurii Gnieźnieńskiej.

Przez cały rok odbywają się tu rekolekcje dla różnych stowarzyszeń katolickich i grup środowiskowych. W latach 2004-2005 obiekty poddane były pracom konserwatorskim. Park – W przypałacowym parku, założonym prawdopodobnie w drugiej połowie XIX w., na mieszkańców i turystów czeka na obszarze ok. 7 ha ponad 90 gatunków drzew i krzewów – prawdziwych pomników przyrody. Park bywał nazywany „bajecznym ogrodem” nie tylko z powodu roślinności, ale także z uwagi na 24 gatunki ptaków, które tu znalazły dla siebie idealne miejsce do życia. Sakralny charakter tego miejsca podkreśla ołtarz polowy wybudowany z ogromnych głazów oraz droga krzyżowa.

Rys historyczny: Iwona Migasiewicz, zdjęcia archiwalne: Dorota Hepner, Iwona Migasiewicz – 2014