Niedźwiedziny

Wieś położona jest w powiecie wągrowieckim około 9 km na południowy wschód od Skoków, siedziby władz gminy, w niedalekiej odległości od rzeki Małej Wełny (dawniejsze nazwy: Wełnianka, Sława, Srela). Tworzy sołectwo obejmujące Dzwonowo, Dzwonowo Leśne i Miączynek. Należy do parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rejowcu, w dekanacie kiszkowskim, w diecezji gnieźnieńskiej.

Etymologia nazwy nie jest filologicznie wyjaśniona. W znanych dotychczas dokumentach po raz pierwszy pojawiła się w 1252 i została zapisana jako Medwediscia. W wiekach późniejszych spotyka się formy Medzwad (XIVw.), Niedźwiada (XVI w.) Berenbusch, Behrenbusch i Bärenbusch (XVIII w.) aż wreszcie Niedźwiedziny (XX w.).

Etymologia ludowa tłumaczy nazwę tym, że okolica znana była z licznie występujących na tym terenie stad niedźwiedzi. Miały one tu dobre naturalne warunki życia: bujne lasy niedalekiej Puszczy Zielonka, dolinę rzeki Dzwonówki i jezioro Skrzynka (dziś zwane Jeziorem Dzwonowskim) oraz kilkanaście stawów.

Nie wiadomo jednak kiedy wieś powstała. Pierwsze pisane dowody na jej istnienie pochodzą z XIII wieku. Wówczas, w 1252 – jak podaje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich – książę poznański, Przemysł I bawił w miejscowości Medwediscia i nadał ją klasztorowi cystersów w Łeknie. Natomiast z czternastowiecznych dokumentów wynika, że ówczesnym właścicielem wsi Medzwad był Dzierżykraj z Dzwonowa. Miejscowość decyzją biskupa gnieźnieńskiego Jarosława na zjeździe w Żninie została przydzielona do kościoła w Dzwonowie, a pleban dzwonowski miał tam w posiadaniu dwa łany roli. Przez trzy wieki osada była niezamieszkana (pusta jak mówią źródła historyczne). Prawdopodobnie, jak podaje Edmund Calier – w wieku XVII, kiedy to w pobliskim Rejowcu a także w Skokach rządy sprawowali Rejowie, stał tu zbór luterański. W dokumentach Niedźwiada w parafii Dąbrówka Pobiedziska (dziś: Dąbrówka Kościelna) pojawia się ponownie dopiero w 1793. Wiadomo, że wówczas wieś należała do Antoniego Prusieckiego. W tym samym czasie pruski zaborca zmieniał nazwę na Berenbusch, Behrenbusch i wreszcie Bärenbusch.

Pod koniec XIX wieku, w 1885, można było wyróżnić folwark, liczący 4 domy i 50 mieszkańców oraz część włościańską (chłopską) – 13 domów i 134 mieszkańców (65 katolików i 69 ewangelików). Z początku XX wieku pochodzą istniejące jeszcze obiekty zewidencjonowane przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków. Są to: zagroda nr 8 (murowany dom i murowany chlew) oraz dom nr 9 i nr 14.

Po odzyskaniu niepodległości nazwę wsi zaczęto zapisywać po polsku –Niedźwiedziny.

W okresie międzywojennym część Niemców wyjechała z Polski w ramach tzw. opcji i wówczas we wsi mieszkało 105 osób, w tym 31 Niemców. W miejscowości było wówczas pięć gospodarstw polskich i sześć niemieckich. Około czterdzieścioro dzieci w wieku szkolnym z Niedźwiedzin, Miączynka, Dzwonowa i Dzwonowa Leśnego uczęszczało do czteroklasowej szkoły mieszczącej się w Miączynku i prowadzonej przez nauczyciela Kazimierza Dąbrowskiego.

Mieszkańcy zaopatrywali się w potrzebne towary w dwóch sklepach na terenie wsi. Do 1938 była tu również kuźnia.

Istniał cmentarz ewangelicki, po którym do dziś niewiele pozostało, a był miejscem pochówku Niemców, mieszkających w Niedźwiedzinach i sąsiednim Miączynku.

W czasie II wojny światowej Polaków, mieszkańców sołectwa nie ominęły hitlerowskie represje. Do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie został wywieziony Stanisław Hytry, a Michał Grzechowiak osadzony w więzieniu. Z kolei Michał Hytry pracował jako robotnik przymusowy w Niemczech. Hitlerowcy zniszczyli drewniany krzyż stojący we wsi na rozwidleniu dróg. Pozbawili również polskie dzieci możliwości nauki. Szkoła z obowiązkowym językiem niemieckim dla Polaków funkcjonowała w Miączynku tylko od września 1939 do lutego 1940.

Czas okupacji hitlerowskiej skończył się 21 stycznia 1945, kiedy teren Gromady Skoki, do której należały Niedźwiedziny opuścili żołnierze niemieccy wraz z ludnością cywilną, obawiającą się czerwonoarmistów. Żołnierze Armii Czerwonej wkroczyli 23 stycznia 1945. Wkrótce do szkoły w Miączynku powróciły dzieci, a ich pierwszym powojennym nauczycielem został Stefan Wierzbicki.

17 lutego 1945 w okolicy Niedźwiedzin, w lasach dzwonowskich zginęli w walce z hitlerowskimi niedobitkami skoccy milicjanci, Wincenty Ciastowicz i Ludwik Dąbrowski.

Od 1945 mieszkańcy wsi uczęszczali na msze św. do poewangelickiego kościoła w pobliskim Rejowcu Poznańskim, ale oficjalnie przypisani tej parafii zostali dopiero po jej poświęceniu 25 marca 1976.

Po wojnie mieszkanka Niedźwiedzin – Ludwika Klorek ufundowała nowy, drewniany krzyż, który stanął w miejscu sprofanowanego przez hitlerowskich oprawców. Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Skokach uruchomiła w 1948 w budynku Władysława Kajdaniaka sklep spożywczy, który funkcjonował do 1996.

Na początku lat 60. XX wieku wieś została zelektryfikowana. W tym samym czasie Genowefa Grzechowiak założyła Koło Gospodyń Wiejskich, które działało jeszcze na początku 1983, prowadzone przez ostatnie dwa lata swojej działalności przez Zofię Hytrą. Natomiast przez około 15 lat, począwszy od 1970 mieszkańcy wsi mieli do swojej dyspozycji świetlicę.

Na obrzeżach wsi od połowy lat 80.XX wieku istnieje zakład specjalizujący się w wydobywaniu i pozyskiwaniu surowców mineralnych na potrzeby budownictwa Kruszgeo Wielkopolskie Kopalnie Spółka z o.o. z Poznania.

W latach 90.XX wieku przydrożny krzyż z uwagi na zły stan drewna, został wymieniony na metalowy. Jego fundatorem jest Tadeusza Ruta. W wykonaniu i montażu pomagali Wiesław Ruta, Marek Zawadzki i Lech Domański.

W tym samym czasie we wsi został wybudowany wielorodzinny blok mieszkalny dla pracowników Nadleśnictwa Łopuchówko. Staraniem burmistrza Tadeusza Kłosa i radnych Rady Miejskiej Gminy Skoki w latach 1990-2014 wieś wzbogaciła się o wodociąg na trasie Sławica-Niedźwiedziny-Miączynek-Dzwonowo: wybudowano 17.866 metrów sieci i wykonano 71 przyłączy. Ponadto ułożono nową drogę z asfaltową nawierzchnią. Dokonano również telefonizacji wsi. W ostatnim czasie urządzono plac zabaw dla dzieci oraz wiatę.

W styczniu 2014, w należącym do sołectwa Niedźwiedziny przysiółku Dzwonowo, archeolog Marcin Krzepkowski dokonał niezwykłego odkrycia. Zlokalizował zaginione średniowieczne miasto, wieś i dwór Zwanowo.

Na rzecz wsi Niedźwiedziny pracowali sołtysi: Józef Bławut, Wojciech Grzechowiak, Genowefa Grzechowiak, Andrzej Hytry i obecnie Zofia Hytra.

Aktualnie (2014) we wsi mieszka 99 osób. Powstaje tu wiele nowych domów. W ostatnim czasie wieś Miączynek oraz Huby Miączyńskie zostały administracyjnie włączone do Niedźwiedzin. Dzieci w wieku szkolnym uczęszczają na zajęcia do szkół w Rejowcu Wielkopolskim i w Skokach. We wsi nie ma żadnego sklepu. Mieszkańcy korzystają z handlu obwoźnego lub udają się na zakupy do pobliskiej Sławicy lub Rejowca.

Pod względem walorów przyrodniczo-turystycznych miejscowość Niedźwiedziny położona jest znakomicie, u wrót dużego kompleksu leśnego jakim jest Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka, który stanowi dużą atrakcję przyrodniczą oraz zachęca do aktywnego spędzania czasu na jego terenie poprzez liczną i dobrze utrzymaną infrastrukturę turystyczną, a także gęstą sieć szlaków turystycznych. Do najważniejszych tras turystycznych należą: pieszo-rowerowy szlak Wągrowiecka Droga św. Jakuba, będący uzupełnieniem i wzbogaceniem Wielkopolskiej Drogi św. Jakuba, oznaczony charakterystyczną białą lub żółtą muszlą na niebieskim tle oraz Cysterski Szlak Rowerowy w Północnej Wielkopolsce, z czarnym krzyżem na białym tle, będący oficjalnym logo Szlaku Cysterskiego w Polsce. Wiedzie tu także Duży Pierścień Rowerowy wokół Puszczy Zielonka oznaczony czarnym rowerkiem na niebieskim kwadracie.

Rys historyczny na podstawie dokumentów, opracowań i relacji mieszkańców wsi – Jadwigi Bławut, Tadeusza Ruty, Zofii Hytrej i Mariana Bławuta – napisała Iwona Migasiewicz

Zdjęcia udostępnili: Tadeusz Ruta, Agata Ruta i Karolina Stefaniak